Van mensen die langskomen voor rouwtherapie krijg ik geregeld te horen dat ze kwaad zijn. Kwaadheid in een rouwproces is een emotie die vaak niet getoond wordt aan de familie, de vrienden of de buren, maar die soms wel een plaats krijgt binnen de veilige muren van de therapieruimte. Kwaadheid in een rouwproces kan een heel verwarrende emotie zijn, die vaak gepaard gaat met schuldgevoel. Hoe kan je nu kwaad zijn op jouw lieve partner die je zo graag zag en die overleed na een lang ziekbed? Of hoe kan je nu toch zo kwaad zijn op die dokter die allicht ook maar deed wat hij kon?

Je bent niet alleen

Emoties in een rouwproces kunnen heel verscheiden zijn. Het is een mythe dat rouwen alleen maar ‘heel erg triestig zijn’ is. Vaak gaat het om een mix van verschillende emoties en vaak worden die nog eens allemaal tesamen gevoeld: verdriet om het afscheid, opluchting omdat hij of zij nu niet meer moet lijden, dankbaarheid om wat geweest is en om het mooie afscheid, kwaadheid omdat je nu alleen verder moet, schuldgevoel omdat je kwaad bent…

Kwaadheid in een rouwproces kan gericht zijn naar de overledene zelf (‘Waarom heb je mij in de steek gelaten?’, ‘Waarom koos je voor euthanasie?’ ‘Waarom stopte je niet met roken?’…), maar ook naar jezelf (‘Waarom heb ik geen second opinion gevraagd?’, ‘Waarom ben ik gaan rusten toen het vlug bergaf ging?’, ‘Waarom ben ik niet wat flinker in mijn rouwproces?’…), naar anderen (‘Waarom kon de dokter mijn dochter niet meer genezen?’ ‘Waarom lieten ze mij geen afscheid nemen van mijn moeder?’,…) of naar iets groter dan jezelf/ het universum/ God (‘Waarom liet God mijn oma sterven?’, ‘Waarom bestaat er geen rechtvaardigheid in de wereld?’, ‘Waarom moest mijn vader sterven?’…)

Weet dat kwaadheid een normale emotie is in een rouwproces en dat je je kwaad mag voelen. Je kwaadheid zegt vaak veel over de band die je had met diegene die je nu moet missen.

Hoe kun je omgaan met kwaadheid in je rouwproces?

1. Erken en accepteer je emoties: De eerste stap in het omgaan met kwaadheid is het erkennen dat het een normale reactie is op verlies. Probeer je emoties niet te onderdrukken of te veroordelen.
2. Zoek steun: Praat met vrienden, familie of een zorgverlener over je gevoelens. Het delen van je boosheid kan opluchting bieden en helpen om je gedachten te ordenen.
3. Zoek gezonde uitlaatkleppen: Activiteiten zoals sporten, schilderen of schrijven kunnen helpen om je kwaadheid op een constructieve manier te uiten. Dit kan ook helpen om je gedachten te verhelderen en de intensiteit van de emoties te verminderen. Zoek een manier die bij jou past. Forceer jezelf niet.
4. Gebruik mindfulness en meditatie: Technieken zoals mindfulness kunnen je helpen om in het moment te blijven en je emoties te observeren zonder oordeel. Dit kan een gevoel van controle geven in een tijd waarin je je misschien overweldigd voelt. Wat mij helpt is om te focussen op mijn ademhaling.
5. Stel vragen: Schrijf je vragen en frustraties op en probeer ze te verkennen. Wat maakt je kwaad? Is het een specifieke gebeurtenis, een gevoel van onrecht, of misschien zelfs een gebrek aan controle over de situatie? Het begrijpen van de bron van je kwaadheid kan verlichting bieden.

Waarom kan kwaadheid moeilijk zijn?

Kwaadheid kan moeilijk zijn om mee om te gaan, vooral in een rouwproces, omdat het vaak gepaard gaat met andere emoties zoals schuldgevoel en verdriet. Mensen kunnen zich schuldig voelen over hun kwaadheid, vooral als ze zich realiseren dat ze boos zijn op de overledene of op zichzelf. Dit kan leiden tot een vicieuze cirkel van emotionele pijn. Wat schuldgevoel betreft: weet dat je je schuldig voelt, maar dat je niet schuldig bent.

Zorg voor jezelf

Rouwen is een individueel en uniek proces. Er zijn zovele rouwprocessen als er mensen zijn. En er zijn duizend emoties die je kan voelen als je rouwt. Kwaadheid is er één van, en je kwaadheid mag er zijn. Zorg goed voor jezelf en geef jezelf de ruimte om te voelen, te rouwen en te helen.